Dedektif lazım mı?

Suç ve dedektiflik dizilerini, özellikle de Sherlock Holmes gibi kült kahramanların yer aldığı kitapları seviyorsanız, özel dedektiflerin ne iş yaptığını az buçuk biliyorsunuz demektir. Kayıp insanların ve eşyaların peşine düşerler, cinayetlerde polisin bile göremediği ipuçlarını araştırırlar. Yurtdışında özel dedektiflik en az polis dedektifliği kadar ‘itibarlı’ bir iştir dizilerde. Hatta çoğu zaman polisin çözemediği olayları çözerler.

Tamamen tesadüf eseri, Türkiye’de de özel dedektifliğin hayli yaygın bir iş kolu olduğunu öğrendim. Google’a ‘dedektif’ yazdığınızda ilk etapta 32 adrese ulaşabiliyorsunuz. Hatta içlerinden birisi Sir Arthur Conan Doyle tarafından yazılan hayali dedektif kahraman Sherlock Holmes’un adını taşıyor.

Ama daha ilginci, gündelik temizlikçi, boyacı gibi hizmetlere ulaşabilmek için kullanılan ve adını bir meyveden alan sitenin sizi özel dedektiflerle de buluşturması. Sayfada “İstanbul civarında 209 özel dedektif bürosu hizmet vermeye hazır” şeklinde bir yazı karşılıyor sizleri. Dedektiflerin kendilerini tanıtan bölümler ve yanda da onlardan hizmet alanların yorumları var.

Pekiyi, ne gibi hizmetler veriyorlar bu özel dedektifler?

Eş takibi, boşanma davaları için delil toplama, velayet davaları için delil toplama, tehdit, şantaj altındakilere yardım, adres tespiti, borçlu tespiti, öğrenci takibi, her türlü fiziki ve bilişim dolandırıcılığı, teknik sanal takip, personel takip ve araştırması, sahte marka dedektifliği, kurumsal denetim-firma analizi, hukuksal danışmanlık, VIP koruma, kayıp şahısları bulma, böcek ve gizli kamera tespiti, malvarlığı tespiti, itibar yönetimi, veri kurtarma ve benim en ilgimi çeken ‘evlilik öncesi araştırma.’

Hatırlarsınız Zerrin Özer geçen yıl Murat Akıncı ile evlendi. Ardından iki kadın TV ekranlarına çıkıp Akıncı’nın kendilerini evlendirme vaadiyle dolandırdığını iddia etti. Özer de evliliğinden 36 saat sonra boşanmaya karar verdi.

O günlerde Seda Sayan “Uzun zamandır tanıştığım erkeklerden TC No istiyorum. ‘Ayıp olur’ diyorlar, onlar yalan söylüyor ayıp olmuyor, ben yapınca mı olacak?” deyince günlerce magazin sayfalarına konu oldu.

Özel dedektifler ve dedektiflik büroları evlilik öncesi araştırmayı da yaptığına göre, dolandırıcı eşler tarihe gömülmeli diye düşünüyor insan. Ama ne yazık ki sık sık evlendikleri kişiler tarafından dolandırılanlar haber olarak düşüyor gazetelere… Demek ki dedektiflerden haberleri yok! Paraları yok diyemeyeceğim çünkü dolandırıldıklarına göre paraları da yok değil.

Çoğu özel dedektiflik bürosunda, eski MIT, jandarma, hukukçu ve polislerle çalıştıklarını görüyoruz. Ancak bu bürolar kendi elemanlarını yetiştirecek kurslar da açabiliyor. Tabii bu kurslara katılabilmek için sabıkasız olmak gibi küçük bir şart var. Bir de belirli kişisel özellikleri taşımak.

Dedektiflik büroları da dedektifiz diyerek ‘dolandıranlardan’ şikayetçi. Genellikle kendi internet sitelerinde vatandaşları, bu kişilere karşı da uyarıyorlar.

Yasa iade edilmiş ama kadük olmamış 

Ya Türkiye’deki özel dedektifliğin hukuki boyutu ne? Türkhukuksitesi.com’a göre, 1994 tarihli 3963 sayılı Özel Dedektiflik Kanunu, TBMM’ce kabul edilip yasalaşmasına müteakip, resmi gazete yayınlanmak üzere Cumhurbaşkanlığına yollanmış, ancak Anayasamızın 89. maddesi uyarınca, bu yasa bir kez daha görüşülmek üzere TBMM’ye geri gönderilmiş. Maalesef bir daha TBMM’de görüşülmemiş ve tasarı veya teklif niteliğinden çıkıp TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilip kanunlaştığı için de kadük olmamış. Dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel.

Yasanın “Silah Taşıma ve Kullanma Yetkisi” başlıklı 16. Maddesi’nde “Özel dedektifler bu kanunla verilmiş görevlerini yaparlarken silah taşıma yetkisine haizdir. Özel araştırma görevlisi kendilerine özel silah kullanma belgeleri ile verilen demirbaşa kayıtlı silahlarını korudukları bina, tesis ve kuruluşlarda taşıyabilirler” deniliyor.

Yasanın Cumhurbaşkanlığı’nca iade edilme gerekçelerinde  ‘silah taşıma yetkisi’ni de görüyoruz. Buna göre, silah kullanma yetkisinin yönetmeliğe bırakılmasının benzer yasalara aykırı olacağı belirtilmiş.

İade gerekçelerinde özel dedektiflerin sadece içişleri müfettişleri ile il komisyonunca denetlenip adalet müfettişlerince denetlenmemesinin denetimin yetersiz kalmasına neden olacağı belirtilmiş. Ayrıca ruhsatsız özel dedektiflik yapanlara verilen cezaların da yetersiz olduğu ve caydırıcı olmadığına dikkat çekilmiş. Özel dedektifliğe kabul ve görevden uzaklaştırmalarda, kurul kararlarının bakan onayına sunulmamasının da sakıncalı olacağı belirtilmiş.

Bir de küçük not: Dedektiflerin kullandığı birçok alete, nini GPRS araç takip cihazı, mıknatıslı araç takip cihazı vs. internetteki alışveriş sitelerinden ulaşmak mümkün. Hani makyaj malzemesi, mutfak malzemesi aldığınız sitelerden. Fiyatlar kullanılan aletlerin kalitesine ve işleyişine göre değişiyor. Ancak, dedektifçilik oynamak isteyenler için her şey mevcut!